tym przypadku wyjątków choćby związanych z wielkością firmy. Jeśli jakiemuś przedsiębiorcy wydaje się, że „do mnie nie przyjdą, bo jestem za mały” to jest w błędzie.
Odpowiednie organy państwa mają prawo sprawdzać, czy przedsiębiorca działa zgodnie z obowiązującymi przepisami niezależnie od tego, jak duża jest jego firma albo czym się zajmuje. Jednak to, kto może kontrolować działalność gospodarczą zależy już na przykład od rodzaju samej działalności.
Kiedy myślimy o urzędnikach pukających do siedziby firmy najczęściej przychodzą nam do głowy dwie instytucje: Urząd Skarbowy albo Państwowa Inspekcja Pracy. W rzeczywistości organów do tego uprawnionych jest dużo więcej. Decydujące w przypadku tego kto może kontrolować działalność gospodarczą, czy też precyzyjniej, który z organów może sprawdzać właśnie moją firmę, jest rodzaj samej działalności. Zacznijmy jednak od „ogólnych” kontroli”.
Uwaga przedsiębiorcy, nadchodzą PIP, ZUS i US
Te skróty zna każdy przedsiębiorca i raczej nie kojarzą się z niczym dobrym… Najczęściej są zapowiedzią kontroli, a ta kojarzy się od razu z karą – zresztą niesłusznie, bo wiele kończy się pozytywną opinią, ewentualnie sugestiami albo zaleceniami wprowadzenia poprawek.
Czy do wystawiania faktur potrzebny jest program?
Zacznijmy od Państwowej Inspekcji Pracy. To jedna z tych instytucji, która pojawia się jako naturalna odpowiedź na pytanie kto może kontrolować działalność gospodarczą. Kiedy inspektorzy PIP pojawią się u przedsiębiorcy będą sprawdzać – najogólniej mówiąc – przestrzeganie przepisów prawa pracy. Chodzi w szczególności o legalność zatrudnienia, ale także poprawność stawek wynagrodzenia za pracę (np. minimalna stawka godzinowa), czy choćby realizowanie przywilejów pracownika wynikających z formy zatrudnienia (np. urlopy). To Państwowa Inspekcja Pracy jest również tym organem, który sprawdza, czy przestrzegane są przepisy i zasady BHP.
Kolejna instytucja uprawniona do kontroli to Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Inspektorzy zajmują się oczywiście weryfikacją poprawności naliczania składek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Chodzi zarówno o to, czy wszystkie osoby, które powinny być objęte składkami odprowadzają je, a także czy są one naliczane od odpowiednich podstaw i w odpowiednim wymiarze. Inspektorzy ZUS sprawdzają także kwestie związane z np. opracowywaniem wniosków o emerytury i renty, a także rzetelność wystawianych zaświadczeń.
Przy okazji ZUS i pytania kto może kontrolować działalność gospodarczą, warto wspomnieć o KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) – urzędnicy tej instytucji sprawdzają z kolei czy dany podmiot ma prawo, aby korzystać z oferty ubezpieczenia KRUS, a także czy taki podmiot rzeczywiście prowadzi działalność rolniczą.
Czas na instytucję, z której każde otrzymane pismo wzbudza szczególne emocje u przedsiębiorcy – Urząd Skarbowy. W tym przypadku kontrola dotyczy przede wszystkim sprawdzenia, czy przedsiębiorca przestrzega prawa podatkowego. Chodzi na przykład o prawidłowe naliczanie i opłacanie podatku, właściwe prowadzenie dokumentacji, czy zgodny z przepisami zwrot VAT.
Kto może kontrolować działalność gospodarczą w sposób wyjątkowy
Jedną z takich instytucji jest Urząd Celno-Skarbowy. Zajmuje się on – podobnie jak US – przestrzeganiem prawa podatkowego, ale kompetencje ma szersze. Inspektorzy celno-skarbowi weryfikują także zgodność z prawem celnym, a także przepisami regulującymi przywóz i wywóz towarów między obszarem celnym Unii Europejskiej a innymi państwami. Urząd ten zajmuje się także podmiotami organizującymi gry hazardowe, a także prowadzącymi działalność kantorową. Wyjątkowość kontroli celno-skarbowych polega nie tylko na szerokich kompetencjach inspektorów.
Zastanawiając się kto może kontrolować działalność gospodarczą zawsze myślimy o „naszych” urzędach, czyli np. Urzędzie Skarbowym albo ZUS do których „należymy”. W przypadku kontroli celno-skarbowej nie obowiązuje regionalizacja. Dany urząd może rozpocząć kontrolę w dowolnym miejscu w Polsce. Dużo szersze są także uprawnienia samych funkcjonariuszy – mają prawo wykonywać na przykład czynności operacyjno-rozpoznawcze.
Pozostałe instytucje kontroli
Do instytucji, które na pewno wymieni większość zapytanych o to, kto może kontrolować działalność gospodarczą, należy Państwowa Inspekcja Sanitarna, czyli Sanepid. Zajmuje się ona sprawdzaniem przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z życiem i zdrowiem klientów nadzorując wiele różnych obszarów.
Dodatkowo kontrole mogą prowadzić Główny Inspektor Weterynarii, Inspekcja Handlowa, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PEFRON), Straż Graniczna, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Straż Pożarna, a także organy udzielające koncesje (np. obrót paliwami, energią, ochronę osób i mienia, przewozy lotnicze, prowadzenie kasyn gry, wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi i bronią, poszukiwanie i rozpoznawanie złóż) i organy prowadzące rejestr działalności regulowanej (np. usługi turystyczne, prowadzenie stacji kontroli pojazdów, usługi detektywistyczne, ośrodki szkolenia kierowców, działalność kantorową, działalność pocztową).
Najczęściej jednak przedsiębiorcy mają do czynienia z inspektorami z instytucji wymienionych na początku tekstu.